โรคนิวคาสเซิล (Newcastle Disease หรือ ND) เป็นโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัส ติดต่อและแพร่ระบาดได้อย่างรวดเร็วก่อให้เกิดผลเสียหายรุนแรง พบการระบาดของโรคครั้งแรกในปี พ.ศ.2469 ที่เกาะชวา ประเทศอินโดนีเซีย และเมือง Newcastle -upon-Tyne ประเทศอังกฤษ ซึ่งเป็นที่มาของชื่อโรคนิวคาสเซิล ปัจจุบันยังมีรายงานการพบโรคในประเทศต่างๆ เกือบทั่วโลก โรคชนิดนี้พบได้ในไก่ ไก่งวง และสัตว์ปีก ชนิดอื่นๆ อีกมาก เป็ด และห่านก็เป็นโรคได้ แต่ไม่มีอาการรุนแรง และมีรายงานการแยกเชื้อไวรัสได้จากนกป่าชนิดต่างๆ ทั้งที่มีอาการป่วย และไม่มีอาการป่วย บางครั้งคนก็มีโอกาสติดเชื้อโรคนี้ได้ ทำให้เกิดอาการตาแดง ซึ่งมักจะไม่มีอาการรุนแรงและมีอาการเพียง 1-2 วัน
โรคนิวคาสเซิล มีสาเหตุมาจากเชื้อโรคไวรัสนิวคาสเซิล (Newcastle Disease Virus) ซึ่งเป็น RNA Virus และแบ่งสายพันธุ์ตามความรุนแรงของเชื้อ การแพร่เชื้อภายในฝูงเกิดได้โดยไก่ที่มีความไวต่อโรคหายใจเอาละอองอากาศที่มีเชื้อไวรัสเข้าไป และเชื้อที่แพร่ออกมามีโอกาสปนเปื้อนในน้ำและอาหาร ทำให้เกิดการติดเชื้อไปยังไก่ตัวอื่นๆ ในฝูงได้ นอกจากนี้เชื้อยังสามารถแพร่โดยลม การเคลื่อนย้ายของคน อุปกรณ์ และยานพาหนะต่างๆ เชื้อไวรัสชนิดรุนแรงมาก ก่อให้เกิดโรคเฉียบพลันในไก่ทุกอายุ อาจพบไก่ตายมากโดยไม่แสดงอาการใดๆ หรืออาจแสดงอาการอ่อนเพลีย หายใจเร็วกินอาหารลดลง ปริมาณไข่ลดลง ท้องเสียถ่ายเป็นน้ำสีเขียว บางครั้งอาจมีเลือดปน ตัวสั่น กล้ามเนื้อกระตุก คอบิด แสดงอาการอัมพาตของปีกและขา ทำให้เกิดความสูญเสียอย่างมาก
การควบคุมและป้องกันโรคสามารถทำได้โดยดูแลเรื่องการจัดการภายในฟาร์ม รักษาความสะอาด ทำลายสัตว์ปีกที่ติดเชื้อและมีการกำจัดซากสัตว์อย่างเหมาะสม และสุดท้ายอย่าลืมที่จะทำวัคซีนป้องกันโรค เพื่อให้สัตว์ปีกของท่านมีภูมิต้านทานต่อเชื้อโรคและลดโอกาสสูญเสียที่อาจเกิดจากการติดเชื้อได้
บทความโดย นายสัตวแพทย์วีรชัย วิโรจน์แสงอรุณ ปศุสัตว์จังหวัดสงขลา วันที่ 12 ก.พ. 2556