สุนัขและแมวเป็นสัตว์ที่มีความคล้ายคลึงทางสรีรวิทยา ดังนั้นในเวลาที่เราใช้ยาไม่ว่าจะเป็นเรื่องข้อบ่งใช้ของยา ขนาดยา หรือข้อควรระมัดระวังการใช้เรามักจะอนุมานว่าใช้ได้เช่นเดียวกันทั้งในสุนัขและแมว แต่ในความจริงนั้นยาหลายชนิดที่ปลอดภัยต่อสุนัขกลับทำให้เกิดความเป็นพิษต่อแมว เพราะแมวมีความแตกต่างจากสุนัขในเรื่องเภสัชจลนศาสตร์ของยา โครงสร้างของฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดง drug receptor บางชนิด และพฤติกรรม
เภสัชจลนศาสตร์
ในเรื่องเภสัชจลนศาสตร์ของยาซึ่งเกี่ยวข้องกับขบวนการสำคัญที่ร่างกายกระทำต่อยาได้แก่ การดูดซึม การกระจายตัวเมตาบอลิสมและการขับยาออกจากร่างกาย (ADME) นั้นมีความแตกต่างกันดังนี้
การกระจายตัวของยาพบว่า แมวมีค่าความเข้มข้นของยาในกระแสเลือดสูงกว่าสุนัขเนื่องจากแมวมีปริมาตรเลือดต่อน้ำหนักตัวประมาณ 66-70 มล./กก. ในสุนัขที่มีปริมาตรเลือดต่อน้ำหนักตัวประมาณ 90 มล./กก.
แมวมีเอนไซม์ glucuronyltransferaseและสาร glutathione ในระดับต่ำ โดยเอนไซม์และสารดังกล่าวนี้มีความสำคัญในเมตาบอลิสมของยาบางชนิดที่สำคัญ ได้แก่ acetaminophen (paracetamol) และ aspirin ให้อยู่ในรูปเมตาบอไลต์ที่ไม่เป็นพิษต่อร่างกาย ในกรณีของ aspirin พบว่าค่าครึ่งชีวิตของยาในแมวคือ 37.5 ชม. ในขณะที่ในสุนัขคือ 8.5 ชม. ซึ่งการลดโอกาสการเกิดพิษจาก aspirin ในแมวอาจทำได้โดยเพิ่มระยะเวลาของการให้ยาแต่ละครั้งให้ห่างออกไปก็จะทำให้มีระยะเวลาของการขับยาออกจากร่างกายได้นานขึ้น แต่ในกรณีของ acetaminophen นั้นพบว่าทำให้เกิดความเป็นพิษรุนแรงในแมวทุกตัวที่ได้รับยาเนื่องจากการขาด glucuronyltransferaseนี้จะทำให้วิถีการเมตาบอลิสมอื่นทำงานทดแทนและเกิดเมตาบอไลต์ที่เป็นพิษต่อเม็ดเลือดแดงในลักษณะของการเกิด methemoglobinemia
แมวมีขบวนการ methylation และhydrolysis ต่ำกว่าสุนัขทำให้เกิดความเป็นพิษจากยากลุ่มที่ใช้ปฏิกิริยาดังกล่าวในการเมตาบอลิสมได้แก่ chloramphenicol, morphine, dipyrone, succinylcholine และ hexachlorophene เป็นต้น Nuru massage, often mistakenly called “nuro massage”, originates from Kawasaki, Japan. The word “Nuru” means “slippery, smooth” in Japanese. During a session, your body will be covered with Nuru gel, a erotic bodyrub Our skilled therapists will apply the gel to your entire body, creating sensations aimed at melting away tension. Say goodbye to stress and indulge in the sweet release that Nuru massage provides.
แมวมีขบวนการ acetylation สูงกว่าสุนัขทำให้มีการขับออกจากร่างกายของยาที่ใช้ปฏิกิริยานี้ในการเมตาบอลิสม (เช่น hydralazine, diltiazem) มีฤทธิ์ระยะสั้นกว่าในสุนัขส่วนยาที่ใช้ปฏิกิริยานี้ในการทำให้เกิด active metabolite (เช่น procainamide)จะทำให้เกิดผลข้างเคียงจากการใช้ยาในแมวสูงกว่าในสุนัขเนื่องจากเกิด active metabolite อย่างรวดเร็วเกินกว่าที่จะขับออกจากร่างกายได้ทัน
แมวมีขบวนการ sulfationสูงกว่าสุนัขทำให้ระยะเวลาการออกฤทธิ์ของยากลุ่ม sulfas สั้นกว่าในสุนัข
โครงสร้างของฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดง พบว่าฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดงของแมวมี sulfhydryl group เป็นองค์ประกอบอยู่มากกว่าในสุนัขทำให้เกิด oxidation ไปเป็น methemoglobinซึ่งทำให้เสียหน้าที่การแลกเปลี่ยนออกซิเจนได้ง่ายเมื่อได้รับยาบางชนิดเช่น acetaminophen, benzocaine, sulfas, nitrofuransและ methylene blue เป็นต้น
พฤติกรรม แมวมีนิสัยชอบเลียตัวเองอยู่เสมอทำให้มีโอกาสได้รับยาใช้ภายนอกเช่น ยาที่เป็นครีม หรือ spot-on เข้าสู่ร่างกายได้ง่ายกว่าสุนัขซึ่งนำไปสู่การเกิดความเป็นพิษจากยาโดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าเป็นสารกำจัดแมลงกลุ่ม pyrethroidเช่น permrthrinซึ่งไม่เป็นพิษต่อสุนัขแต่เป็นพิษต่อแมว
บทความโดย นายสัตวแพทย์วีรชัย วิโรจน์แสงอรุณ ปศุสัตว์จังหวัดสงขลา วันที่ 26 ก.พ.2556